Merkez Bankası ekonomisti Kurmaş Akdoğan, IMF’nin yıllarca Türkiye’ye tavsiye ettiği işten çıkarmaların maliyetinin azaltılmasına yönelik işgücü piyasalarının esnetilmesi konusuna farklı bir yorum getirdi. Akdoğan, işe alım ve işten çıkarmanın maliyetinin düşük olması durumunda işverenlerin ekonomide geçici konjonktürel dalgalanmalarda deneyimli işçilerini daha kolay işten çıkartabileceğini, bunun bir yandan istihdamda kalıcı etkiye yol açacağını, bir yandan da uzun vadede o işverenin de aleyhine sonuç doğuracağını vurguladı. İşe alım ve işten çıkarmanın en büyük maliyetini kıdem tazminatı oluşturuyor.
IMF Türkiye’ye her fırsatta rekabet gücünün artması için işe alım ve işten çıkarmaların maliyetinin azaltılması gerektiğini tavsiye ediyor. Kıdem tazminatının kaldırılmasına veya azaltılmasına yönelik arayışların kaynağını da büyük ölçüde IMF’nin bu tavsiyeleri oluşturuyor. Peki, Merkez Bankası’ndan gelen yorumda ne deniliyor?
“HİSTERİ ETKİSİ”
Ekonomist Kurmaş Akdoğan, ekonomide geçici dalgalanma dönemlerinde iş güvencesinin sağladığı faydaya ilişkin görüşlerini, Merkez Bankası internet sitesinde yer alan Merkezin Güncesi’ndeki blog yazısında anlattı. Akdoğan, “Geçici konjonktürel dalgalanmaların kalıcı istihdam etkisi” başlıklı yazısında, ekonomideki geçici daralmaların işgücü üzerindeki uzun süreli etkilerine işsizlikte “histeri etkisi” denildiğini belirtti.
Yazıda, toplam talepteki geçici bir düşüşün firmalarca kalıcı olarak algılanması ve bu algının hızlı biçimde işten çıkarmalara yol açması durumunda kalifiye işçilerin uzun yıllar sonucu biriktirdiği firmaya özgü becerilerin firma açısından işçi ile birlikte kaybolacağı vurgulandı. İleride talep yeniden arttığı zaman firma kolayca yeni işçi alabilecek olsa bile yeni işçilerin işten çıkartılanların firmaya özgü beceri seviyesine yeniden ulaşmasının zaman alacağına dikkat çekildi.
İşini kaybeden işçilerin ise hızlı bir şekilde iş bulamadıkları takdirde iş üstünde öğrenme fırsatını kaybedecekleri, insani sermayelerinin değer kaybedeceği ve yeniden işgücü piyasasına dönmelerinin gittikçe zorlaşacağı kaydedildi.
İŞ GÜVENCESİ HİSTERİ ETKİSİNİ AZALTIYOR
Akdoğan, işe alım ve işten çıkarma maliyetlerinin Türkiye ekonomisinde söz konusu histeri etkisini azalttığını gösterdiğini vurguladı. İşçiyi işten atmak maliyetli ise firmaların talebin düştüğüne gerçekten emin olana kadar işten çıkarmaları erteleyebildiği belirtilen yazıda, bunun da talepteki kısa dönemli düşüşlerin uzun dönemli etkilere yol açmasını önleyebildiği kaydedildi.
Yazıda, çalışırken edinilen insani sermaye birikiminin firmaya olduğu kadar topluma da faydası bulunduğuna dikkat çekilerek, “İşten çıkarma maliyetlerinin azaltılması kısa dönemde firma lehine görünse de uzun dönemde hem firma hem de toplumsal açıdan olumsuz etkiler yaratabiliyor” denildi.
“GEÇİCİ ŞOKLARIN KALICI HALE GELMESİNİ ÖNLÜYOR”
Belirli ölçüde bir iş güvencesinin ekonomide geçici şokların kalıcı hale gelmesini önleyen yumuşatıcı bir etki sağladığı kaydedilen yazıda, şu görüşlere yer verildi:
“İşgücü piyasalarında esneklik olgusunu artıları ve eksileri ile değerlendirmek gerekiyor. Firmaların işgücü talebini serbest piyasadan karşılarken maliyetlerinin az olması ekonominin şoklara karşı esnekliği açısından tercih edilebilir olsa da, işten çıkarmaların hızlı olmasının ekonomide yaratacağı birikimli etkiyi de dikkate almak gerekiyor.
Politika yapıcılar ekonomideki dalgalanmaların etkilerini yumuşatacak talep yönetimi politikaları uygulamak isteyebilirler. Diğer taraftan firmalar, politika yapıcıları kadar geniş bir bilgi setine sahip olmadıkları için, ekonomideki dalgalanmaların kalıcı olacağını düşünüp ani işten çıkarma kararları verebilirler. Bu politikalar firmaya ve işçiye uzun dönemde zararlı olabileceği gibi, ekonominin geneli açısından kısa dönemli şokların etkisini artırabilir ve hükümetlerin uygulayacağı talep yönetimi ya da aktif işgücü piyasası programları gibi politikaların etkisini azaltabilir. Bu açıdan işe alım ve işten çıkarma maliyetlerinin söz konusu politikaların olumlu etkilerinin görülmesi için gerekli olan zamanı kazandıracak yumuşatıcı bir etkiye sahip olabileceğini dikkate almak gerekiyor.”
Yazının orijinalini görmek için lütfen tıklayınız