Türkiye, haftada 50 saat üzeri çalışma bakımından dünyada ilk sırada yer alıyor. Her 3 işçiden 1’i haftada 50 saatten fazla çalışıyor. İş Kanunu, çalışanların dinlenme hakkını güvence altına alıyor. Yargıtay, hafta tatilinin 24 saatten az kullandırılması halinde hiç kullandırılmamış sayıyor.
Türkiye dünyada en uzun süreyle çalışılan ülkelerin başında yer alıyor. İşçilerin 3’te 1’i haftada 50 saatten fazla çalışıyor. İşçilerin hafta tatili hakkı, yıllık ücretli izin gibi Anayasa tarafından güvence altına alınmıştır. Hafta tatili hakkının nasıl kullanılacağı İş Kanunu ile düzenlenmiştir. Kanunda yer almayan hususlar ise Yargıtay’ın içtihatları ile doldurulmuştur.
İş Kanunu’na göre, çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Aksi kararlaştırılmadıkça bu süre, haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünür. Örneğin, haftanın 6 günü çalışılan iş yerlerinde günlük 7.5 saat, haftanın 5 günü çalışılan iş yerlerinde ise günlük 9 saat çalışma yapılabilir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilir.
Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir. Ara dinlenmeler ise çalışma süresinden sayılmaz. Ara dinlenmeler, günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanabilir.
Ara dinleme süresi; 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika, 4 saatten fazla ve 7.5 saate kadar süreli işlerde yarım saat, 7.5 saatten fazla süreli işlerde bir saattir. Bu dinlenme süreleri en az olup, aralıksız olarak verilmesi gerekir. Ara dinlenme süreleri iş yerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir.
Kanun, günlük çalışma süresini de en fazla 11 saat ile sınırlıyor. Yargıtay içtihatlarına göre, 1 saatlik ara dinlenmesi 7.5 saatten 11 saate kadar olan çalışmalarda geçerlidir. Süresi 11 saati aşan çalışmalarda ise en az 1.5 saat ara dinlenmesi verilmesi gerekiyor.
İŞÇİ ARA DİNLENME SIRASINDA SERBESTTİR
İşçi ara dinlenme saatinde tamamen serbesttir. Bu süreyi iş yeri içinde ya da dışında geçirebilir. Ara dinlenme süresi içinde çalışmaya devam etmesi durumunda ara dinlenmesi verilmemiş sayılır. İşçi iş yerinde kalsa bile ara dinlenmesi süresinde çalışmaya zorlanamaz.
Ara dinlenmesi için işçiye ücret ödenmez. Ancak, işçiye ara dinlenme yaptırılmamışsa ücretinin ödenmesi gerekir.
İşçilerin tamamı ara dinlenme zamanını aynı anda kullanabileceği gibi, belli bir plan dahilinde sırayla da kullanabilirler. Ancak ara dinlenme süresi, işe ara dinlenme süresi kadar geç başlama veya erken bırakma şeklinde kullandırılamaz.
Yargıtay’ın ara dinlenme süreleriyle ilgili içtihadı özellikle fazla çalışma ücreti alacaklarıyla ilgili davalarda önem taşıyor. Örneğin, iş yerine sabah 8.00’de girip akşam 20.00’de çıkan işçinin günlük fazla mesai süresi hesaplanırken, 1.5 saatlik ara dinlenme süresinin düşülmesini istiyor. İş yerine sabah 8.00’de girip 19.00’da çıkan işçinin fazla mesai hesabında ise 1 saatlik ara dinlenme süresinin düşülmesi gerekiyor.
HAFTA TATİLİ 24 SAATTEN AZ OLAMAZ
Kanun uyarınca, işçiye 7 günlük bir zaman diliminde kesintisiz en az 24 saat hafta tatili yaptırılması zorunludur. Haftalık 45 saatlik çalışma süresinin 6 günde doldurulduğu işyerlerinde hafta tatili bir gündür. (Haftalık çalışma süresinin 5 günde doldurulduğu işyerlerinde ise hafta tatili iki gündür.) Hafta tatiline hak kazanmak için işçinin tatil öncesinde 6 gün çalışması gerekir. Mazeret izinleri ve raporlu günler hafta tatili bakımından çalışılmış günler olarak kabul edilir. Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan iş yerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işverence tatil edilmesi halinde, haftanın çalışılmayan günleri hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılır.
Yargıtay’a göre, 7 günlük zaman diliminde kesintisiz 24 saatin altında haftalık izin verilmesi durumunda, hafta tatili izni kullanıldırılmamış sayılır. İşçinin hafta tatilinde bir iki saatlik süreyle de olsa işe çağrılması, çalıştırılması, hafta tatilini kullanmadığı anlamına gelir.
İşçi, onayı olmadan hafta tatilinde çalıştırılamaz. Kendi rızasıyla hafta tatilinde çalışan işçiye, yüzde 50 zamlı olarak bir günlük ücret verilir.
Hafta tatilinde çalıştırılan ve fazla mesai ücreti ödenmeyen işçi, tatilde çalıştırıldığını yazılı delil veya tanıkla ispat edebilir. İşveren ise hafta tatilindeki çalışmaya karşılık hafta içinde izin verdiğini veya karşılığı ücreti ödediğini sadece yazılı belge ile ispatlayabilir.
Yazının orijinalini görmek için lütfen tıklayınız