İşsizlik ödeneği bağlanırken işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirdiği işten çıkış koduna bakılıyor. İŞKUR, 49 farklı işten çıkış kodundan uygun olanlara işsizlik ödeneği bağlıyor. Yanlışlıkla girilen kodlar bazı şartlarda düzeltilebiliyor. İşten çıkış sebebi konusunda işçi ve işveren arasında anlaşmazlık olması halinde, davayı kazanan işçi, hak kazandığı işsizlik ödeneğini de alır.
İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için işçinin son 3 yılda en az 600 prim gününün bulunması ve son 120 gün hizmet akdi ile çalışması gerekiyor. Ancak, bu koşulları sağlayan herkes işsizlik ödeneği alamaz. Ödenek alabilmek için bunların yanı sıra önemli bir koşul da iş akdinin feshinde işçinin kendi istek ve kusurunun bulunmamasıdır.
İşveren, işten ayrılan işçilerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirimlerini, SGK’nın belirlemiş olduğu kodlara göre yapıyor. SGK söz konusu kodları, İş Kanunu, Basın İş Kanunu, Deniz İş Kanunu ve Borçlar Kanunu’na göre belirlemiş bulunuyor. Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) da bu kodlara dayanarak işçinin işsizlik ödeneği almaya hak kazanıp kazanmadığını tespit ediyor.
İşten ayrılma kodunun doğru belirlenmesi, işçinin işsizlik ödeneği hakkı bakımından önemlidir.
KOD 29’UN ADI DEĞİŞTİ
Çalışanları en fazla mağdur eden işten çıkışın İş Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebeplere dayandırılmasıdır. Daha önce bu sebeple işten çıkartılanların tamamı için kod 29 ile bildirim yapılıyordu. SGK bu konuda geçen yıl değişikliğe gitti. Kod 29’u iptal ederek, yerine 42’den başlayarak 50’ye kadar uzayan 11 ayrı kod belirledi. Böylece, cinsel tacizde bulunan ile devamsızlık nedeniyle işten ayrılanları farklı kodlarla bildirme imkânı ortaya çıktı. Ancak, daha önce kod 29 ile şimdi ise kod 42 – 50 ile bildirilenlerin hiçbiri işsizlik ödeneği alamıyor.
İŞÇİ İLE İŞVERENİN ÇIKARI ÇATIŞIYOR
İşverenin haksız bir sebeple işçiyi işten çıkarması veya işçinin haklı sebeple iş akdini feshetmesi halinde işsizlik ödeneği alma hakkı bulunuyor. Ancak, işveren ihbar ve kıdem tazminatı ödememek için işten çıkış kodunu 42 – 50 arasında değişen kodlardan seçiyor. Bu da işçiyi işsizlik ödeneğinden mahrum bırakıyor.
DAVAYI KAZANAN İŞSİZLİK ÖDENEĞİNİ SONRADAN ALIR
Çalışanların çoğunun bilmediği bir husus şudur: İşçi ve işveren arasında bu tür anlaşmazlığın söz konusu olduğu durumlarda işçi başlangıçta işsizlik ödeneğini alamasa da davayı kazandığı takdirde alabilir. İş akdini kendisinin haklı sebeple feshettiğini veya işverenin kendisini haksız yere işten çıkardığını açtığı dava yoluyla kanıtlayan işçi, iş akdi feshedildikten sonra boşta geçen süreler için işsizlik ödeneğini alır. Bunun için mahkeme kararı ile birlikte İŞKUR’a başvurması gerekir.
Davayı kazanan işçinin, ilk mahkeme kararının kesinleşme tarihinden itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a başvurma zorunluluğu bulunuyor. İlk mahkemenin verdiği kararın temyiz edilmesi halinde 30 günlük süre, Yargıtay veya istinaf kararının tebliğ tarihinden başlar.
İŞTEN ÇIKIŞ KODUNDAKİ HATA DÜZELTİLEBİLİR
İşten çıkış işlemlerinin, iş akdinin feshinden itibaren 10 gün içinde yapılması gerekiyor. SGK’ya hatalı bildirilen kod, bu on günlük süre içinde değiştirilebilir. Örneğin 28 Mart’ta iş akdi feshedilen işçi için aynı gün işten çıkış bildirimi yapılmış olsa bile on gün boyunca işten çıkış kodu işverence değiştirilebilir.
Hatanın on günlük süreden sonra düzeltilebilmesi için işverenin İŞKUR’a başvurması gerekir. İşçi tek başına başvuruda bulunamaz, işveren ile birlikte başvurması gerekir. Daha önce, İŞKUR’a hata düzeltildikten sonra SGK’ya da başvuru yapılması isteniyordu. Düzeltme işlemi sadece işsizlik ödeneği için yapılmışsa SGK’ya ayrıca düzeltme başvurusu yapılması gerekmiyor.
Fesih koduna göre işsizlik ödeneği
Fesih kodu Fesih nedenleri İşsizlik ödeneği hakkı
1 Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi Kazanmaz
2 Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi Kazanmaz
3 Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa) Kazanmaz
4 Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi Kazanır
5 Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi Kazanır
8 Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle Kazanmaz
9 Malulen emeklilik nedeniyle Kazanmaz
10 Ölüm Kazanmaz
11 İş kazası sonucu ölüm Kazanmaz
12 Askerlik Kazanır
13 Kadın işçinin evlenmesi Kazanmaz
14 Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması Kazanmaz
15 Toplu işçi çıkarma Kazanır
16 Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli Kazanmaz
17 İşyerinin kapanması Kazanır
18 İşin sona ermesi Kazanır
19 Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” No.lu kod kullanılır) Kazanmaz
20 Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” No.lu kod kullanılır) Kazanmaz
21 Statü değişikliği Kazanmaz
22 Diğer nedenler Kazanmaz
23 İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih Kazanır
24 İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih Kazanır
25 İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih Kazanır
26 Disiplin kurulu kararı ile fesih Kazanmaz
27 İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih Kazanır
28 İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih Kazanır
30 Vize süresinin bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” No.lu kod kullanılır) Kazanmaz
31 Türk Borçlar Kanunu, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih Kazanır
32 4046 sayılı Kanun’un 21. Maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih Kazanır
33 Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi Kazanır
34 İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih Kazanır
35 6495 sayılı Kanun nedeniyle devlet memurluğuna geçenler Kazanmaz
36 KHK ile işyerinin kapatılması Kazanır
37 KHK ile kamu görevinden çıkarma Kazanmaz
38 Doğum nedeniyle işten ayrılma Kazanmaz
39 696 KHK ile kamu işçiliğine geçiş Kazanmaz
40 696 KHK ile kamu işçiliğine geçilmemesi sebebiyle çıkış Kazanır
41 Re’sen işten ayrılış bildirgesi düzenlenenler Kazanmaz
Yazının Habertürk’teki orijinal metnini görmek için lütfen tıklayınız