3201 sayılı yasa kapsamında gurbetçilerin 2018 yılında yurt dışı borçlanması yapması neden avantajlı? Her gurbetçi yurt dışı borçlanması yapabilir mi? Kurdaki artış gurbetçinin yurt dışı borçlanmasını nasıl etkiledi? Türkiye’de 4/a statüsünde sigorta yaptırmak gurbetçiye avantaj sağlıyor mu? Kimler başvuru sırasında Türk vatandaşı olmadan yurt dışı borçlanması yapabilir? İşte soruların cevapları.
Yurt dışında çalışan gurbetçiler, 3201 sayılı kanuna göre, Türk vatandaşlığında geçen 18 yaşından sonraki süreleri borçlanarak Türkiye’de emekli aylığı bağlatabiliyor. Borçlanma, yurt dışında sigortalı olarak çalışılan dönemler ile her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ve ev kadını olarak geçen süreler için yapılabiliyor.
Kanunun yürürlüğe girdiği 1985’te günlük 1 dolar olarak belirlenen prim tutarı, önce 2.5, sonra 5 dolara çıkartıldıktan sonra 2005 yılında 3.5 dolara indirildi. 2008 yılında 5510 Sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu’nda dolar uygulamasına son verildi. Bunun yerine, asgari ücret ile asgari ücretin 6.5 (şu an 7.5) katı arasında değişen tutarın yüzde 32’si oranında prim uygulamasına geçildi. Gurbetçilerin borçlanma maliyeti, 2008’deki yasa değişikliğinden sonra 6 dolara yaklaştı. Bu rakam, TL’nin zaman içinde değer kaybetmesiyle bir miktar azaldı. Ancak, 1 Kasım 2015 seçimleri dolayısıyla asgari ücrette yüzde 30 oranında artış yapılınca günlük prim tutarı 2016 yılında 5.94 dolar (5.32 euro) oldu.
15 YIL İÇİN 116 BİN 910 LİRA
2018 yılında yurt dışı borçlanması yapacak bir gurbetçi, günlük en düşük 67.65 lira ile bunun 7.5 katı olan 507.37 lira arasında kazanç üzerinden, borçlanma yapacağı her gün için 21.65 lira ile 162.37 lira arasında değişen tutarda prim ödemek zorunda. 15 yıl (5 bin 400 gün) prim borçlanması yapacak gurbetçinin bu yıl için en az 116 bin 910 lira ödemesi gerekiyor.
| GURBETÇİNİN BORÇLANMA PRİM TUTARI YILLARA GÖRE NE OLDU? | |||||||
| Günlük asgari | Günlük asgari prim | 5400 gün borçlanma için asgari prim tutarı | |||||
| Yıl | kazanç (TL) | TL | Dolar | Euro | TL | Dolar | Euro |
| 2018 | 67.65 | 21.65 | 4.46 | 3.81 | 116,910 | 23,013 | 19,882 |
| 2017 | 59.25 | 18.96 | 5.38 | 4.57 | 102,384 | 29,052 | 24,678 |
| 2016 | 54.91 | 17.57 | 5.94 | 5.32 | 94,878 | 32,076 | 28,728 |
| 2015 | 42.43 | 13.58 | 4.67 | 4.15 | 73,332 | 25,218 | 22,410 |
Aynı gurbetçi, 5400 gün için geçen yıl borçlanma yapsaydı 102 bin 384 lira ödeyecekti. Ödenecek prim tutarı, bir yıl öncesine göre TL bazında yüzde 14 oranında arttı. Fakat döviz kurunda yaşanan artış dolayısıyla gurbetçilerin borçlanma maliyeti döviz bazında azaldı. Geçen yıl 5.38 dolar olan günlük prim tutarı, bu yıl 4.26 dolara geriledi. Euro dolar karşısında da değer kazandığı için, Avrupa’da yaşayan gurbetçiler daha büyük avantaj sağladı. Geçen yıl 4.57 Euro olan günlük prim tutarı bu yıl 3.68 Euro’ya geriledi.
8 BİN 846 EURO AVANTAJ
Emekli olmak için 5400 gün prime gereksinimi bulunan bir gurbetçinin 2016 yılında ödemesi gereken toplam tutar 28 bin 728 Euro iken, bu rakam 2017’de 24 bin 678’e, bu yıl da 19 bin 882 Euro’ya geriledi. Bu yıl yurt dışı borçlanması yapan Avrupa’daki gurbetçiler, iki yıl öncesine göre 8 bin 846 Euro, geçen yıla göre de 4 bin 796 Euro daha az ödeyecek. Gurbetçiler dolar bazında ise 2016’ya göre 9 bin 63; geçen yıla göre de 6 bin 39 dolar daha az prim ödeyerek, emekli olabilecek.
KİMLER NASIL YURT DIŞI BORÇLANMA YAPABİLİR?
Yurt dışı borçlanması, Türk vatandaşlarının yurt dışında sigortalı olarak çalıştıkları dönemler ile bu dönemler arasında her birinde 1 yıla kadar olan işsizlik süreleri ve ev kadını olarak geçen süreler için yapılabiliyor. Yurt dışı borçlanması yapılabilecek süreler şöyle:
– 18 yaşından sonraki dönemi kapsayacak,
– Sigortalı olarak o ülkede çalışılan süreler,
– İki sigortalılık arasında veya sonundaki, her birinde 1 yıla kadar olan işsizlik süreleri,
– Yurt dışında ev kadını olarak geçen süreler.
Gurbetçi erkekler sigortalı olarak çalıştıkları iki dönem arasında bir yıldan fazla işsiz kalmışlarsa, her defasında, işsizlik süresinin bir yıla kadar olan kısmı için borçlanma yapabiliyorlar. Gurbetçi kadınlar ise evli ya da bekâr olmalarına bakılmaksızın sigortalı olarak çalışmadıkları süreler için ev kadını olarak borçlanma imkanına sahipler. Yurt dışında geçirilen sürelerin tamamının borçlanılmasına gerek yok. Yaşına göre, emekli olmak için ne kadar gün gerekiyorsa o kadar gün için prim ödenmesi yeterli.
VATANDAŞLIKTAN ‘İZİNLE’ ÇIKANLAR
Türk vatandaşlığından izinle çıkıp başka ülke vatandaşlığına geçmiş bulunanların borçlanmaları konusunda 10 Eylül 2014 tarihinde çıkan torba yasayla önemli bir değişiklik yapıldı. Yasa uyarınca, borçlanma yapılmak istenilen sürelerde Türk vatandaşı olmak gerekiyor. Çift vatandaşlığı bulunanlar açısından bir sorun yoktu ama doğumla Türk vatandaşı olup da vatandaşlıktan “izinle” çıkmış olanların, “borçlanma müracaatı yaptıkları tarihte” yeniden Türk vatandaşlığına girmiş olmaları şartı aranıyordu. 2014’teki yasa değişikliğiyle bu sorun ortadan kaldırıldı. Dolayısıyla, “çıkma izni” almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler de artık borçlanma başvurusu yapabiliyorlar. Bu haktan yararlanabilmek için, daha önce açılmış davalardan feragat edilmesi gerekiyor.
YAZ DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE SİGORTA YAPTIRMAK GURBETÇİYE NE SAĞLAR?
Yaz tatili için memleketlerine gelen gurbetçiler, tatil sırasında birkaç günlüğüne sigortalı işçi olarak çalışırlarsa borçlanma konusunda önemli bir avantaj elde ederler. Mevzuata göre gurbetçilerin borçlanmalarında, Türkiye’de daha önceki sigortalı çalışmaları büyük önem taşıyor. Türkiye’de herhangi bir sigortası olmayan veya yurt dışına gitmeden esnaflık yapanlar 4/b (Bağ-Kur) statüsünde borçlanma yapabiliyorlar. İşçi statüsünde (4/a) sigortası bulunanlar ise Bağ-Kur’lulara göre daha az prim ödeyerek, daha erken emeklilik hakkı elde edebiliyorlar. Daha önce Bağ-Kur’lu olarak çalışmış olanlar veya Türkiye’de hiç sigortalı çalışması bulunmayanlar, eğer yaz tatilinde işçi statüsünde birkaç gün Türkiye’de çalışırlarsa, daha az borçlanma yaparak, daha erken emekli olabilirler.
ÖDEME ÜÇ AY İÇİNDE
SGK‘ya başvuru sonrası hesaplanan prim tutarının üç ay içinde kısmen veya tamamen ödenmesi gerekiyor. Bir kısmı ödenip kalanı ödenmezse, ödenen tutar kadar borçlanma yapılmış sayılıyor. Kalan süre için daha sonra yeniden başvuru yapılması gerekiyor.
Yazının orijinali için tıklayınız