ANKARA – Yeni sosyal güvenlik sisteminde herkes Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamına alınacak. ‘Herkes’ ibaresinin içine, vatansız ve sığınmacılar, Türkiye’de oturma izni almış ve başka bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan yabancılar da girecek. GSS sisteminin amacı, sağlık açısından sosyal güvenlik şemsiyesinin dışında bulunan 14 milyon kişiyi de bu kapsama almak.
 Büyütmek için tıklayınız |
Düzenlemeye göre, sigortalılardan GSS için ayrıca, prime esas kazançları üzerinden yüzde 12.5 oranında prim kesilecek. Ancak, çalışma ilişkisi nedeniyle işçi, memur, esnaf kategorisine girmediği için emeklilik sigortasına tabi olmayıp, yoksul kategorisine de girmeyenler sadece GSS primi ödeyecekler. Bunların ödeyeceği prim, en az, asgari ücretin yüzde 12’si seviyesinde olacak.
Maliyet 2.4 milyar YTL
Hane halkı başına geliri aylık 127 YTL’nin altında olan ailelerin GSS primleri daha sonra kurulacak Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü’nce karşılanacak. Hem sağlık güvencesi kapsamına alınacak kişi sayısındaki artış, hem de sağlık hizmetine erişimin kolaylaşacak olması nedeniyle GSS sonrası sistemin açığının en az, gayri safi milli hasılanın (GSMH) yüzde 0.5’i oranında artması bekleniyor. 2005’te GSMH’nin 486 milyar YTL (361 milyar dolar) olduğu dikkate alınırsa, GSS’nin ilk etapta sosyal güvenlik açığını 2.4 milyar YTL (1.8 milyar dolar) artıracağı hesaplanıyor. Sağlık Bakanlığı’nın ‘Sağlıkta dönüşüm projesi’ başarıya ulaşmazsa, maliyet ilk etapta en az bir kat daha artacak.
Prim ödemesi nasıl olacak?
Her aya ait primler, takip eden ayın sonuna kadar ödenmek zorunda. Emekli olduktan sonra çalışmaya başlayanlar da GSS için kazançlarının yüzde 12.5’i oranında destek primi verecek. Bunların primleri her ay emekli aylığından kesilecek. Memurlar ve işçilerin GSS primlerini işverenler maaş ve ücretlerinden keserek yatıracak. Tarım sigortalılarının prim borçları, sattıkları ürün bedellerinden kurum tarafından tahsil edilebilecek. Bu şekilde yapılabilecek tahsilat, ürün bedelinin yüzde 1 ila 3’ü olacak. Ödenmeyen GSS prim alacaklarına, amme alacağına ilişkin yasa hükümleri uygulanacak.
Bağ-Kur’lu ve çiftçinin durumu
GSS primi ödemelerini zamanında yapmayan sigortalılar ile bunların bakmakla yükümlü olduğu kişiler, ödenmemiş primleri ödeninceye kadar sağlık hizmetlerinden yararlanamayacaklar. Bu durumdan da en çok, kendi primini kendisi ödeyen ancak memur, işçi olmayan kişiler ile Bağ-Kur’lular ve tarım sektöründekiler etkilenecek.
18 yaş altına koşulsuz güvence
18 yaş ve altındaki çocuklara istisna uygulanarak, ebeveynlerinin prim borcu bulunsa da sağlık hizmetinden yararlandırılacak. Anne veya babası olmayan çocuklar da 18 yaşına kadar sağlık hizmetinden yararlabilecek.
Ebeveyni üzerinden sağlık hizmeti alan çocuk eğer lise veya dengi okulda ise 20 yaşına kadar, yükseköğrenim görüyorsa 25 yaşına kadar sağlık hizmetinden yararlanabilecek. Bu yaş hadlerinin üzerindeki çocuklar, GSS açısından bireysel olarak değerlendirilecek. Kendi çalışmaları nedeniyle gelirleri varsa ve bu gelir aylık 127 YTL’nin üzerinde ise kazançlarının yüzde 12’si oranında prim ödeyecek. Eşik değerin altındaki gelir sahibinin primini devlet verecek. 18 yaşından küçüklerin yanı sıra tıbben başkasının bakımına muhtaçlarla acil haller, iş kazası ve meslek hastalığı, bulaşıcı hastalıklar durumunda da borcun ödenip ödenmediğine bakılmayacak.
Emeklilik sigortasına tabi kişi veya bakılmakla yükümlü kadın hamile kaldığı andan doğumdan sonraki sekiz haftaya kadar aynı şekilde sağlık güvencesinden yararlanacak.
Anahtar TC kimlik numarası
Çalışma Bakanı Murat Başesgioğlu,TC kimlik numarası’nın sosyal güvenlik numarası olarak kabul edileceğini ve bütün işlemlerde bu numaranın esas alınacağını söyledi. Sağlık karnesinin kalkacağını belirten Başesgioğlu, “Yerine elektromanyetik kart verilecek. Böylece sağlıkta suiistimali önleyeceğiz” dedi Başesgioğlu şu bilgileri aktardı:
Siyasetin önü temizlendi: Türkiye’nin önemli sorunları çözüldükçe siyasetçilerin performansı da artacak. Sosyal güvenlikteki düzenlemelerle siyaset sahasındaki önemli bir engeli kaldırdık. Yapısal sorunları masanın üzerinden kaldırırak siyasetin önünü açıyoruz.
Sistemi küreselleşmeye hazırladık: Değişiklikleri katılımcı bir anlayışla gerçekleştirdik. Gerek Ekonomik Sosyal Konsey’de, gerek Emek Platformu’nda dile getirilen hususların yüzde 60-65’ini karşıladık. Çıkan yasalarda, sistemin sürdürülebilirliğini sağlama yönünde sigortalar gördüğüm için memnunum. Sistemi, 30-40 yıl sonra etkisini daha da hissettirecek küreselleşmeye hazırladık.
Sıfır açık zor: Sosyal güvenlik sisteminde gelir ve gider arasında tam denge zor. Sistemde prim karşılığı olmayan ödemeler, yoksul kesime yapılan destekler, sosyal yardımlar söz konusu. Sıfır açık mümkün değil, devletin katkısı kaçınılmaz. Ama önemli olan bu katkının bütçe üzerinde baskı yaratmaması. Sosyal devlet sisteme katkı yapmak zorunda.
Kaynaklar borç ödemeye gidiyor: Hazine, sosyal güvenlik sisteminin açıklarını borçla finanse ediyor. Borç artışı faiz gider ve oranını yükseltiyor. İstihdam ve yatırıma gidecek kaynak borç ödemesine akıyor. Sistemde sağlık harcamaları artıyor. Her yıl emekliler arasına 300-350 bin kişi katılıyor.
Hedef, GSMH’nin yüzde 1’i kadar açık: Hedef üç yıl içinde sistemin GSMH’nin yüzde 4.5-5’i oranındaki açığını muhafaza etmek. Sisteme müdahale edilmemiş olsaydı 2015’te bu yüzde 7 olacakken, düzenlemelerle yüzde 6’da kalmasını hedefliyoruz. 2015’ten itibaren açığı giderek azaltmayı ve 2039-2040’ta GSMH’nin yüzde 1’ine çekmeyi öngörüyoruz.
Üç kurumun birleşmesi: Birleşme kademeli olacak. SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’nın tabelaları hemen inmeyecek. Personel, çalışmaya devam edecek. Yeni Sosyal Güvenlik Kurumu’nda birleşme sürecini üç yıl öngördük.
Sorun yanıtlayalım
Şu an itibarıyla 32 yıl hizmetim var. Bugün emekli olsam l.l50 YTL maaş alacağım, altı sene daha çalışmayı düşünüyorum. Emekli maaşımda ne kadar bir azalma olacak? Ahmet Parlak (Memur)
Azalma olmayacak. Mevcut sistemde 25 yıl çalışarak emekliliği hak etmiş olanların yeni sistemde emekli aylığı azalmayıp artacak. Zira, yeni yasa kişilerin süresi dolar dolmaz emekli olmasını değil, olabildiğince uzun çalışarak sosyal güvenlik sistemine prim ödemesini teşvik ediyor.
Bu nedenle 25 yıl prim ödeyerek emekliliği hak etmiş kişilerin yeni sistemde çalışacakları ilave her yıl için emekli aylıkları, önceki sisteme göre yüzde 1 artacak. Yani, şu an prim kesintisine tabi tutulan aylığınızın yüzde 75’i seviyesindeki aylık bağlama oranı, yeni sistemde geçireceğiniz her yıl yüzde 1 yerine yüzde 2 artacak. Dolayısıyla yeni sistemde eğer altı yıl daha çalışırsanız, mevcut sisteme göre emekli aylığınız daha yüksek olacak.
Bu yıl 25 yılı doldurdum. Emekliliğimde çalışırken aldığımdan daha az aylık alacağım için üç-beş yıl daha çalışmayı düşünüyordum. Bu yasaya göre çalışmamın emekli maaşıma zarar vereceği endişesi oldu. Çalışsam zararım olur mu? Hamza Caymaz (Öğretmen)
Çalışırsanız zararınız olmaz. Emekli aylığınızı çalışırken aldığınız maaşın yüzde 90’ı seviyesine çıkarmak için mevcut sistemde 25 yılın üzerine 15 yıl daha çalışmanız gerekirken, yeni sistemde yedi buçuk yıl ilave çalışmanız yeterli olacak.
Emeklilik hakkımı 1999 yılında elde ettim, halen aktif olarak çalışmaktayım, 9 bin 100 gün prim ödemişliğim var. 2007 Ocak ayından sonra
emekli olmak istesem çıkan yasaya göre benim emekli aylığımda bir düşme söz konusu olacak mı? Metin Yaman (İşçi)
Emekliliği hak etmiş bir çalışan olarak 2007 yılında emekli olduğunuzda yeni yasadan olumlu ya da olumsuz olarak hiçbir şekilde etkilenmeyeceksiniz.
Ekim ayında 21 yıllık çalışma süremi dolduracağım ama beş-altı yıl daha çalışmayı düşünmekteyim. Yeni yasaya göre Ocak 2007’den sonra herhangi bir zamanda emekli olursam 2007’den önce emekli olmama göre emekli aylığımda kaybım olur mu? Meriç Fırat (Doktor)
Mevcut sisteme göre, memurlara 25 yıllık çalışma karşılığında emekli keseneğine tabi kazancının yüzde 75’i oranında aylık bağlanıyor. Bu da her yıl için yüzde 3 aylık bağlama oranı anlamına geliyor. Yeni sistemde ise her yıla karşılık aylık bağlama oranı yüzde 2.5 olacak.
Yeni sistemde geçecek süreler bu oran üzerinden hesaplanacak. Dolayısıyla dört yıl sonra emekli olduğunuzda emekli aylığınız, normalde almanız gerekenden yüzde 2 daha aşağıda olacak.
- Yarın: Katkı payı üst sınırı 398 YTL
Haberin orijinal metni için lütfen tıklayınız